آزمایش BCR-ABL یا تشخیص کروموزوم فیلادلفیا

آزمایش BCR-ABL چیست؟

آزمایش ژنتیکی BCR-ABL به دنبال یک جهش ژنتیکی در یک کروموزوم خاص است.
کروموزوم ها قسمت هایی از سلول های شما هستند که حاوی ژن های شما هستند. ژن ها بخش هایی از DNA هستند که از مادر و پدر منتقل می شوند
افراد به طور معمول در هر سلول دارای 46 کروموزوم هستند که به 23 جفت تقسیم می شوند.
هنگامی که تغییراتی در کروموزوم ها یا ژن ها ایجاد می شود، ممکن است پروتئین های غیر طبیعی تولید شوند که عملکرد غیر طبیعی دارند. برخی تغییرات ژنتیکی از والدین به ارث می رسد اما برخی دیگر در طول زندگی افراد رخ می دهد.

این تغییرات اکتسابی می توانند به دلیل قرار گرفتن در معرض عوامل محیطی مختلف مانند تشعشع، مواد شیمیایی خاص اتفاق بیفتند، اما اغلب به دلایل ناشناخته اتفاق میفتند.
BCR-ABL یک جهش است که از ترکیب دو ژن به نام های BCR و ABL ایجاد می شود.
جهش BCR-ABL زمانی اتفاق می‌افتد که تکه‌هایی از ژن‌های BCR (که روی کروموزوم شماره 22 قرار دارد) و ABL (که روی کروموزوم شماره 9 قرار دارد) ، جدا شده و جای خود را عوض کنند. به این تغییر جابجایی متقابل گغته می شود و اغلب به اختصار t(9;22) نشان داده  می شود.

قطعه کروموزوم 9 که جدا می شود شامل بخشی از ژن ABL است. هنگامی که این قطعه به کروموزوم 22 منتقل می شود، بخشی از ژن ABL به ژن BCR می چسبد. کروموزوم 22 تغییریافته که حاوی ژن BCR-ABL است، کروموزوم فیلادلفیا نامیده می شود زیرا اولین بار محققان آن را در این شهر کشف کردند.این نوع جهش ارثی نیست و در طول زندگی اتفاق میفتد.
ژن BCR-ABL یک پروتئین غیر طبیعی را کد می کند. این پروتئین غیرطبیعی نوعی پروتئین سیگنال دهنده به نام تیروزین کیناز است که به طور غیرعادی و دائمی روشن شده است. این اتفاق منجر به رشد کنترل نشده سلول می شود و مسئول ایجاد CML و نوعی ALL است.
هنگامی که تعداد زیادی از سلول های لوسمیک غیرطبیعی شروع به تجمع پیش سازهای سلول های خونی طبیعی در مغز استخوان می کنند، علائم و نشانه های لوسمی شروع به ظهور می کنند.

ژن BCR-ABL در بیماران مبتلا به انواع خاصی از لوسمی، سرطان مغز استخوان و گلبول های سفید، نشان داده می شود.
تقریباً در تمام بیماران مبتلا به نوعی لوسمی به نام لوسمی میلوئید مزمن (CML) یافت می شود. نام دیگر CML لوسمی مزمن میلوژن است.
ژن BCR-ABL همچنین در برخی از بیماران مبتلا به نوعی لوسمی لنفوبلاستیک حاد (ALL) و به ندرت در بیماران مبتلا به لوسمی میلوژن حاد (AML) یافت می شود.

آزمایش BCR-ABL یا کروموزوم فیلادلفیا، ژن BCR-ABL یا رونوشت های BCR-ABL را که کپی های RNA ساخته شده توسط سلول از توالی ژن غیرطبیعی هستند، شناسایی می کند. وجود ناهنجاری BCR-ABL تشخیص بالینی CML یا نوعی از ALL را تایید می کند.

انواع مختلفی از تست های BCR-ABL وجود دارد، از جمله:

سیتوژنتیک  (تجزیه و تحلیل کروموزوم یا کاریوتایپ)

 این آزمایش کروموزوم ها را زیر میکروسکوپ بررسی می کند تا ناهنجاری های ساختاری و یا عددی را تشخیص دهد. به عنوان مثال، کروموزوم فیلادلفیا یک نسخه کوچک غیرطبیعی از کروموزوم 22 است که در نتیجه تبادل یا جابجایی مواد بین کروموزوم 9 و کروموزوم 22 ایجاد می شود. سلول های موجود در نمونه خون یا مغز استخوان در آزمایشگاه رشد می کنند و سپس برای تعیین وجود کروموزوم فیلادلفیا بررسی می شوند. سایر ناهنجاری های کروموزومی نیز قابل تشخیص است.

هیبریداسیون در محل فلورسانس (FISH)

این روش آزمایشی از پروب های رنگی فلورسنت برای روشن کردن توالی ژن BCR-ABL (در صورت وجود) استفاده می کند.
نتایج آزمایش FISH اغلب سریعتر از تجزیه و تحلیل کروموزوم معمولی در دسترس است.

آزمایشات مولکولی ژنتیکی (کیفی یا کمی)

آزمایش‌های کمی و کیفی مبتنی بر واکنش زنجیره‌ای پلیمراز (PCR) سطح رونوشت‌های ژن BCR-ABL را در نمونه‌های خون و یا مغز استخوان بیمار شناسایی و اندازه‌گیری می‌کنند. این آزمایش حساس ترین تست برای BCR-ABL است. برای نظارت بر پاسخ به درمان با مهارکننده‌های تیروزین کیناز (TKIs) نیز استفاده می‌شود.
این آزمایش می‌تواند مقادیر بسیار کمی از BCR-ABL را تشخیص دهد.
می توانید تجهیزات بخش مولکولی را اینجا ببینید.

تست جهش ABL1

جهش‌های ثانویه ممکن است در BCR-ABL باعث مقاومت درمانی به TKIs شوند که با می توان این ها را با روش های تعیین توالی DNA شناسایی کرد.

کاربرد آزمایش BCR-ABL

آزمایش BCR-ABL اغلب برای تشخیص یا رد لوسمی میلوئیدی مزمن (CML) یا نوع خاصی از لوسمی لنفوبلاستیک حاد (ALL) به نام ALL ( ph مثبت) استفاده می شود.
Ph مثبت یعنی وجود کروموزوم فیلادلفیا. این آزمایش برای تشخیص انواع دیگر سرطان خون استفاده نمی شود.
این آزمایش همچنین ممکن است برای تاثیر درمان سرطان و بررسی مقاومت به درمان انجام شود.

علت انجام آزمایش BCR-ABL

اگر علائم لوسمی میلوئیدی مزمن (CML) یا لوسمی لنفوبلاستیک حاد Ph مثبت (ALL) را دارید، ممکن است به آزمایش BCR-ABL نیاز داشته باشید.
علائمی مانند:
خستگی
تب
کاهش وزن
تعریق شبانه
درد مفاصل یا استخوان

برخی از افراد مبتلا به CML یاALL ( Ph مثبت ) هیچ علامتی ندارند یا علائم بسیار خفیفی دارند، به ویژه در مراحل اولیه بیماری.
بنابراین، در صورتی که آزمایش شمارش سلول های خونی یا سایر آزمایشات خونی نتایج غیرعادی را نشان دهند، ممکن است پزشک شما این آزمایش را تجویز کند. همچنین باید در صورت داشتن علائمی که شما را نگران می کند به پزشک اطلاع دهید. CML و ALL (Ph مثبت) در صورت تشخیص زودهنگام راحت تر درمان می شوند.
مچنین اگر در حال حاضر برای CML یا ALL (Ph مثبت) تحت درمان هستید، ممکن است به این آزمایش نیاز داشته باشید. این آزمایش می تواند به پزشک شما کمک کند تا ببیند آیا درمان شما موثر است یا خیر.

در طول آزمایش ژنتیکی BCR-ABL چه اتفاقی می افتد؟

آزمایش BCR-ABL معمولاً یک آزمایش خون یا روشی به نام آسپیراسیون مغز استخوان و بیوپسی است.

برای انجام آزمایش خون، یک متخصص با استفاده از یک سوزن کوچک از رگ بازوی شما نمونه خون می گیرد.

  برای آسپیراسیون مغز استخوان، پزشک یک سوزن را از طریق استخوان وارد می‌کند و مایع و سلول‌های مغز استخوان را بیرون می‌کشد.
 برای بیوپسی مغز استخوان، پزشک از ابزار خاصی استفاده می کند تا نمونه ای از بافت مغز استخوان را خارج کند.

آمادگی برای آزمایش BCR-ABL

معمولاً برای آزمایش خون یا مغز استخوان به آمادگی خاصی نیاز نیست.

تفسیر نتیجه آزمایش BCR-ABL

اگر فردی دارای گلبول های سفید غیرطبیعی در مغز استخوان باشد و دارای کروموزوم فیلادلفیا (Ph) و توالی ژن BCR-ABL باشد، در این صورت فرد مبتلا به CML یا ALL با Ph مثبت تشخیص داده می شود.
از بین افرادی که CML دارند،اگر اگر به روش سیتوژنتیک بررسی شوند 90-95٪ کروموزوم Ph دارند و 100٪ دارای توالی ژن BCR-ABL در آزمایش FISH  و یا آزمایش مولکولی BCR-ABL کیفی هستند.
حدود 30٪ از بزرگسالان مبتلا به B-ALL و 2-4٪ از کودکان مبتلا به B-ALL برای کروموزوم Ph و یا توالی ژن BCR-ABL مثبت هستند.
درصد کمی از افراد مبتلا به CML دارای توالی ژن BCR-ABL هستند اما کروموزوم Ph را ندارند. این موارد یا جابه‌جایی‌های متفاوتی دارند که علاوه بر کروموزوم‌های 9 و 22 شامل کروموزوم سوم یا حتی چهارم می‌شوند یا دارای جابه‌جایی پنهان شامل 9 و 22 هستند که با تجزیه و تحلیل روتین کروموزومی قابل شناسایی نیست. از آنجایی که درمان لوسمی های مرتبط با BCR-ABL به طور خاص پروتئین تیروزین کیناز تولید شده را هدف قرار می دهد، این افراد همچنان می توانند با آزمایش کمی مولکولی BCR-ABL تحت نظر باشند.
به ندرت نمی توان، نه کروموزوم Ph و نه جهش BCR-ABL را در افرادی که به نظر می رسد CML دارند، یافت. در نظر گرفته می شود که این افراد واقعاً CML ندارند و ممکن است دارای جهش های ناشناخته ای باشند که باعث این بیماری می شود.
پاسخ درمانی اغلب با مهارکننده تیروزین کیناز نسل اول است، اما 30 تا 40 درصد از بیماران در برخی موارد به درمان بیشتری نیاز خواهند داشت.

اگر در حال حاضر برای CML یا ALL  ph) مثبت( تحت درمان هستید، نتایج شما ممکن است نشان دهد:

مقدار BCR-ABL در خون یا مغز استخوان شما در حال افزایش است. این ممکن است به این معنی باشد که درمان شما موثر نیست و یا نسبت به درمان خاصی مقاوم شده اید.
مقدار BCR-ABL در خون یا مغز استخوان شما در حال کاهش است. این ممکن است به این معنی باشد که درمان شما موثر است.
مقدار BCR-ABL در خون یا مغز استخوان شما افزایش یا کاهش پیدا نکرده است. این ممکن است به این معنی باشد که بیماری شما پایدار است.
تفسیر نتایج آزمایش توسط پزشک انجام می‌شود.

چرا بررسی کروموزوم باید بیش از یک بار انجام شود؟

پزشک شما ممکن است به‌طور دوره‌ای درخواست بررسی کروموزومی کند تا مشخص کند که آیا شما دچار ناهنجاری‌های کروموزومی دیگری شده‌اید یا خیر. تغییرات اضافی اغلب با پیشرفت و تسریع بیماری دیده می شود.

سخن آخر

درمان لوسمی میلوئید مزمن (CML) و لوسمی لنفوبلاستیک حاد با Ph مثبت (ALL) در بیماران مبتلا به این اشکال لوسمی موفقیت آمیز بوده است. مهم است که به طور منظم با پزشک خود ملاقات کنید تا مطمئن شوید که درمان های شما موثر هستند. اگر به درمان مقاوم شوید، ممکن است پزشک شما انواع دیگری از درمان سرطان را توصیه کند.