معرفی دستگاه دیونایزر (Deionizer)

یکی از پرمصرف ترین مواد و مایعات در دنیای تجهیزات پزشکی، آب خالص است. استفاده از آب با کیفیت بالا و میزان املاح اندک تنها صرفا در مصارف خانگی و انسانی مورد نیاز نمی‌باشد، بلکه استفاده از آب خالص در صنایع به خصوص تجهیزات آزمایشگاهی بسیار مورد مصرف می‌باشد.
آب خالص و با کیفیت استفاده‌های بی‌شماری در آزمایشگاه‌ها، ساخت دارو و مواد شیمیایی داشته است و همین نیاز به آب خالص سبب شده است تا دستگاهی با نام دیونایزر کشف و مورد استفاده قرار گیرد.
ما در این مقاله قصد داریم تا به بررسی و معرفی دستگاه دیونایزر پرداخته و روش کار آن را مورد بررسی قرار دهیم، اما قبل از آن بهتر است با معنی آب دیونیزه شده آشنا شویم. تا آخر این مقاله همراه ما باشید.

آب دیونیزه

اگر تمامی یون‌های معدنی که شامل سدیم، آهن، مس، کلسیم و همینطور آنیون‌هایی نظیر کلرید و سولفات می‌باشد را از آب حذف کنید، آب به دست آمده آب دیونیزه می‌باشد.
در اصل می‌توان آب دیونیزه را آبی بدون هرگونه یون‌های معدنی، کاتیون و آنیون دانست. خیلی از افراد آب دیونیزه را با آب مقطر اشتباه می‌گیرند، اما جالب است بدانید آب مقطر با آب دیونیزه تفاوت دارد. برای تولید و به دست آوردن آب مقطر، آب جوشانده و بخار آب را با استفاده از ظرف مخصوص به ظرفی دیگر انتقال می‌دهند، اما برای به دست آوردن آب یونیزه از دستگاه دیونایزر استفاده می‌کنند.

آب دیونایز شده در کجا استفاده می‌شود؟

محل استفاده آب دیونایز شده را به وضوح می‌توان در دستگاه دیالیز مشاهده کرد. کار دستگاه دیالیز انتقال مواد معدنی مورد احتیاج بدن در صورت نیاز بدن و کمبود در خون می‌باشد که برای انتقال و استفاده در دستگاه دیالیز، نیاز است ابتدا آب خالص شده و سپس وارد ورید خونی شود.
کاربرد آب دیونایز شده در مواردی نظیر خنک‌سازی کوره‌های القایی، داروسازی، بیمارستان‌ها، آبکاری قطعات فلزی و ... می‌باشد.

نحوه دیونایز کردن آب

در اصل فرآیند دیونایز کردن آب، یک فرآیند شیمیایی است که در آن با استفاده از رزین‌های تبادل یونی، هیدروژن و یون‌های هیدروکسید را با مواد معدنی مبادله می‌کنند. مکانیسم و مراحل دیونایز کردن و خالص‌سازی آب شامل 5 مرحله کلی می‌باشد که 5 مرحله شامل خالص‌سازی در دیونایزر، اسمز معکوس، تبادیل یونی، استریلیزاسیون و فیلتراسیون می‌باشد.
 آب به وسیله یک پمپ برقی که در اصل باعث ایجاد فشار مثبت می‌شود، از کارتریج RO با استفاده از مکانیسم Reverse Osmosis عبور کرده که این عبور باعث جداسازی 95 درصد یون‌ها از آب شده و در نهایت حدود 99 درصد ذرات ارگانیک میکروبی از آب جدا می‌شود.
پس از فعال شدن و انجام مرحله Activated Carbon، تعویض یون‌ها صورت گرفته تا باقی مانده یون‌ها که حدود 5 درصد می‌باشد به همراه آلکالوئیدها و ذرات جامد معلق حذف گردد.
 در مرحله سوم اشعه ماورا بنفش به طور مستقیم با طول موج 185-254nm به آب می‌تابد. طی فرآیند Photo-Oxidation آب استریل شده و میکروب زدایی با توجه به شاخص TOC به میزان 5-10ppb می‌رسد. در این مرحله آب در محل مورد استفاده در هنگام خروج از یک فیلتر غشایی UF و یا Endpolisher عبور کرده تا به طور کامل از هرگونه میکروب و آنزیم ذرات باردار شده خالی شود و آماده استفاده قرار گیرد.

•    توجه: آب خالص پس از آماده‌سازی به اصطلاح تبدیل به آب گرسنه می‌شود، بدین معنی که آب خالص پس از خروج از دستگاه بسیار مستعد بوده و پس از خروج و در صورت استفاده نشدن از آن سریعا CO2 و میکروارگانیسم‌های موجود در هوا را جذب خود می‌کند. جذب شدن این مواد توسط آب، موجب تغییر پارامترهای کیفی و کمی آب شده و دیگر کیفیت آب خالص را ندارد به همین جهت استفاده از آن در آزمایش‌های حساس و Critical اکیدا ممنوع است.

تجهیزات دستگاه دیونایزر

با اساس کار دستکاه دیونایزر و نحوه دیونایز کردن آب در قبل آشنا شدیم. همانطور که اشاره شد دستگاه دیونایزر شامل پمپ برقی، کارتریج و مواردی دیگر می‌باشد که شامل، مخزن ذخیره، کنتور، هدایت سنج، پمپ تزریق، پمپ آب خام، مخازن سود و اسید، شیر فشار شکن و PH سنج است.

موارد موثر در کیفیت آب دیونیزه :

-   میزان غلظت یون موجود در آب.
-   رزین مصرفی از چه نوعی می‌باشد.
-   احیا کننده مورد استفاده در رزین چه نوعی و چه مقداری بوده است.
-   میزان تحمل و ظرفیت رزین مصرفی مورد استفاده.
-   نوع چیدمان و ترتیب قرارگیری ستون‌های دستگاه.

در آخر

لزوم استفاده از دستگاه‌های دیونایزر در آزمایشگاه‌ها، داروسازی، کارخانجات تجهیزات پزشکی و بیمارستان‌ها به فراوانی حس می‌شود و نیاز به دستگاهی با دوام و کیفیت ساخت بالا دارند. دستگاه دیونایزر شرکت مبناژن پارس در انواع اتوآنالیزرها، اتوکلاوها، بن ماری و بسیاری دیگر از دستگاه‌های آزمایشگاهی قابل استفاده می‌باشد.