دیابت نوع 5 چیست و چگونه طبقه‌بندی می‌شود؟

این نوع دیابت یک فرم تازه شناخته شده است که با سوء تغذیه مزمن ارتباط دارد. این نوع دیابت که به عنوان دیابت مرتبط با سوء تغذیه نیز شناخته می‌شود، در یک نشست بین‌المللی متخصصان در هند به رسمیت شناخته شد. دیابت نوع 5 عمدتاً افراد لاغر و دچار سوء تغذیه در کشورهای با درآمد کم و متوسط را تحت تأثیر قرار می‌دهد.براساس آمارهای جهانی، حدود 20 تا 25 میلیون نفر در سراسر جهان به دیابت نوع 5 مبتلا هستند. این بیماری بیشتر در مناطق آسیا و آفریقا شیوع دارد و عمدتاً نوجوانان و جوانان را درگیر می‌کند.

در این بیماری، سوءتغذیه مزمن، به ویژه کمبود پروتئین و ریزمغذی‌هایی مانند روی، ویتامین A و ویتامین D، باعث اختلال در عملکرد سلول‌های بتای پانکراس می‌شود. سلول‌های بتا مسئول تولید انسولین هستند و در نتیجه کمبود تغذیه، تولید انسولین کاهش می‌یابد. برخلاف دیابت نوع ۱ که ناشی از تخریب خودایمنی سلول‌های بتا و دیابت نوع ۲ که ناشی از مقاومت به انسولین است، در دیابت نوع ۵ علت اصلی کاهش انسولین، سوءتغذیه و اختلال عملکرد سلول‌های بتا است.

تفاوت دیابت نوع 5 با انواع دیگر دیابت

دیابت نوع 5 با سایر انواع دیابت از نظر علت و مکانیسم ایجاد متفاوت است. ویژگی‌های متمایز این نوع دیابت عبارتند از:

1. کمبود شدید انسولین بدون مقاومت به انسولین
2. ارتباط با سوء تغذیه مزمن
3. پاتوفیزیولوژی متفاوت از دیابت نوع 1 و نوع 2
4. امکان کنترل با داروهای خوراکی به جای انسولین در بسیاری از موارد

برخلاف دیابت نوع 1 که ناشی از واکنش خودایمنی است و دیابت نوع 2 که با مقاومت به انسولین همراه است، دیابت نوع 5 مستقیماً با سوء تغذیه و تأثیر آن بر تکامل پانکراس ارتباط دارد.

علل دیابت نوع 5 و نحوه ایجاد آن در بدن

دیابت نوع 5 یک نوع جدید از دیابت است که با سوء تغذیه مزمن ارتباط دارد. مکانیسم‌های توسعه این بیماری به طور مشخص با وزن کم بدن، کمبود انسولین (نه به دلیل پاسخ خودایمنی) و اختلال در تکامل پانکراس به دلیل سوء تغذیه مرتبط است.

ارتباط بین سوء تغذیه و دیابت نوع 5

سوء تغذیه و دیابت نوع 5 ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند. عوامل کلیدی در توسعه این بیماری عبارتند از:

• تأثیر رژیم غذایی کم‌پروتئین در دوران رشد حیاتی
• کاهش تعداد سلول‌های تولیدکننده انسولین
• تأثیر تکاملی بر عملکرد پانکراس
• تولید ناکافی انسولین منجر به افزایش قند خون

زمانی که بدن در دوران رشد با کمبود مواد مغذی ضروری مواجه می‌شود، پانکراس به طور کامل تکامل نمی‌یابد. این امر منجر به کاهش تعداد سلول‌های بتا (سلول‌های تولیدکننده انسولین) می‌شود. در نتیجه، بدن قادر به تولید انسولین کافی برای تنظیم قند خون نیست و علائم دیابت ظاهر می‌شود.

کمبود انسولین در دیابت نوع 5

کمبود انسولین در دیابت نوع 5 ناشی از تخریب خودایمنی سلول‌های بتا (مانند دیابت نوع 1) نیست، بلکه به دلیل تکامل ناقص پانکراس و کاهش تعداد سلول‌های تولیدکننده انسولین است. این کمبود انسولین منجر به افزایش قند خون و بروز علائم دیابت می‌شود.

علائم دیابت نوع 5 و عوارض آن

علائم دیابت نوع 5 شامل تکرر ادرار، تشنگی بیش از حد و کاهش وزن است. این علائم مشابه سایر انواع دیابت است، اما تفاوت‌های مهمی نیز وجود دارد. براساس منابع پزشکی فارسی، علائم بالینی دیابت نوع 5 شامل موارد زیر است:

• تکرر ادرار
• تشنگی بیش از حد
• خشکی دهان و بدن
• درد شکم و گرفتگی
• نفخ و گاز
• اسهال چرب بدبو
• عدم افزایش وزن مناسب
• کاهش وزن

شناخت علائم دیابت نوع 5 به تشخیص زودهنگام و درمان مؤثر کمک می‌کند. بیماران مبتلا به دیابت نوع 5 معمولاً لاغر هستند و سابقه سوء تغذیه دارند.

عوارض دیابت نوع 5 در طولانی مدت

عوارض دیابت نوع 5 در صورت عدم درمان مناسب می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• مشکلات کلیوی
• آسیب به اعصاب (نوروپاتی)
• مشکلات بینایی
• افزایش خطر عفونت‌ها
• مشکلات قلبی-عروقی
• تأخیر در رشد و تکامل (به ویژه در کودکان و نوجوانان)

این عوارض مشابه سایر انواع دیابت است، اما به دلیل ارتباط با سوء تغذیه، می‌تواند با مشکلات دیگری نیز همراه باشد.

روش‌های تشخیص دیابت نوع 5 و سن شروع بیماری

تشخیص دیابت نوع 5 شامل ارزیابی سطح گلوکز خون و بررسی سابقه تغذیه‌ای بیمار است. روش‌های تشخیصی این بیماری شامل موارد زیر است:

• ارزیابی بالینی
• بررسی سابقه تغذیه‌ای بیمار
• آزمایش قند خون ناشتا و پس از غذا
• آزمایش هموگلوبین A1c
• اندازه‌گیری سطح انسولین و C-peptide
• ارزیابی تولید انسولین
• آزمایشات تغذیه‌ای و بررسی کمبود ریزمغذی‌ها
• ارزیابی علائم سوءتغذیه و وضعیت جسمانی بیمار

پزشکان برای تشخیص دیابت نوع 5 از روش‌های مختلف آزمایشگاهی و بالینی استفاده می‌کنند. تشخیص دقیق دیابت نوع 5 نیازمند ارزیابی بالینی و بررسی سابقه تغذیه‌ای بیمار است.

دستگاه های تشخیص دیابت نوع 5

برای تشخیص دیابت نوع 5، از دستگاه‌های مختلفی استفاده می‌شود که عبارتند از:

1. دستگاه‌های اندازه‌گیری قند خون
2. دستگاه‌های اندازه‌گیری هموگلوبین A1c
3. دستگاه‌های ارزیابی عملکرد پانکراس
4. دستگاه‌های تصویربرداری پانکراس (در صورت نیاز)

این دستگاه‌ها به پزشکان کمک می‌کنند تا تشخیص دقیقی از بیماری داشته باشند و روند درمان را به درستی پیگیری کنند. دستگاه‌های مورد استفاده در تشخیص شامل دستگاه‌های اندازه‌گیری قند خون (گلوکومتر)، آزمایشگاه‌های خون‌شناسی و بیوشیمیایی هستند.

سن شروع دیابت نوع 5

دیابت نوع 5 عمدتاً نوجوانان و جوانان را در کشورهای با درآمد کم و متوسط تحت تأثیر قرار می‌دهد. سن شروع این بیماری معمولاً بین 15 تا 25 سال است، اما می‌تواند در سنین پایین‌تر یا بالاتر نیز رخ دهد. این بیماری با سابقه سوء تغذیه در دوران کودکی و نوجوانی ارتباط دارد و ویژگی‌های بالینی متمایزی نسبت به سایر انواع دیابت دارد. این نوع دیابت معمولاً در نوجوانی و جوانی شروع می‌شود و بیشتر در افرادی که دچار سوءتغذیه مزمن هستند دیده می‌شود. برخلاف دیابت نوع ۱ که معمولاً در کودکی یا نوجوانی و دیابت نوع ۲ که بیشتر در بزرگسالی شایع است، دیابت نوع ۵ در گروه سنی نوجوانان و جوانان لاغر با سوءتغذیه رخ می‌دهد.

درمان دیابت نوع 5 و دستگاه‌های مورد استفاده

درمان دیابت نوع 5 شامل بازتوانی تغذیه‌ای و در برخی موارد داروهای خوراکی می‌شود. استراتژی‌های درمانی این بیماری شامل موارد زیر است:

• بازتوانی تغذیه‌ای
• داروهای خوراکی در صورت نیاز
• برنامه‌های درمانی فردی
• پایش منظم سطح قند خون

مدیریت دیابت نوع 5 نیازمند رویکردی متفاوت از دیابت نوع 1 و 2 است. برخلاف دیابت نوع 1 که نیاز به تزریق انسولین دارد، بسیاری از بیماران مبتلا به دیابت نوع 5 می‌توانند با داروهای خوراکی و اصلاح رژیم غذایی بیماری خود را کنترل کنند.

روش های درمان دیابت نوع 5

روش‌های درمانی دیابت نوع 5 عبارتند از:

• بازتوانی تغذیه‌ای: اصلاح رژیم غذایی و تأمین مواد مغذی ضروری برای بهبود عملکرد پانکراس
• داروهای خوراکی کاهنده قند خون: در صورت نیاز برای کنترل سطح گلوکز خون
• مکمل‌های آنزیم گوارشی: براساس توصیه‌های منابع پزشکی فارسی
• رژیم غذایی غنی از پروتئین: برای جبران کمبودهای تغذیه‌ای
• اصلاح کمبودهای تغذیه‌ای: با استفاده از مکمل‌های ویتامینی و معدنی

توصیه‌های درمانی در منابع پزشکی فارسی شامل استفاده از داروهای آنزیم گوارشی، رژیم‌های غذایی غنی از پروتئین، اصلاح کمبودهای تغذیه‌ای و پایش مداوم و تنظیم برنامه‌های درمانی است.

غذا برای دیابتی ها

دیابت نوع ۵ که ناشی از سوءتغذیه و اختلال در تولید انسولین است، نیازمند رژیم غذایی خاصی است که علاوه بر کنترل قند خون، به بهبود وضعیت تغذیه‌ای و عملکرد سلول‌های بتا کمک کند. غذاهای مناسب برای افراد دیابتی عبارتند از:

1. ماهی‌های چرب (قزل‌آلا، سالمون، ساردین)
خاصیت: سرشار از اسیدهای چرب امگا-۳ که التهاب را کاهش داده و به سلامت قلب و عروق کمک می‌کنند. همچنین منبع پروتئین با کیفیت بالا هستند که باعث احساس سیری و کنترل قند خون می‌شوند.

نحوه پیشگیری: مصرف منظم ماهی‌های چرب به کاهش خطر بیماری‌های قلبی و عروقی مرتبط با دیابت کمک می‌کند و التهاب مزمن را کاهش می‌دهد.

2. سبزیجات برگ سبز (اسفناج، کلم بروکلی، کرفس، فلفل دلمه‌ای)
خاصیت: غنی از فیبر، ویتامین‌ها و آنتی‌اکسیدان‌ها که به کاهش استرس اکسیداتیو و محافظت از عروق و چشم کمک می‌کنند.

نحوه پیشگیری: مصرف سبزیجات به بهبود عملکرد سیستم ایمنی و کاهش عوارض دیابت مانند مشکلات چشمی کمک می‌کند.

3. حبوبات (لوبیا، عدس)
خاصیت: منابع عالی فیبر و پروتئین گیاهی که باعث کاهش جذب قند و افزایش احساس سیری می‌شوند. همچنین به سلامت روده و کنترل قند خون کمک می‌کنند.

نحوه پیشگیری: جایگزینی گوشت‌های پرچرب با حبوبات، ریسک بیماری‌های قلبی را کاهش داده و قند خون را کنترل می‌کند.

4. ماست یونانی کم‌چرب
خاصیت: حاوی پروتئین بالا و کربوهیدرات کم که به کنترل گرسنگی و تثبیت قند خون کمک می‌کند.

نحوه پیشگیری: مصرف منظم ماست یونانی به حفظ تعادل قند خون و بهبود سلامت دستگاه گوارش کمک می‌کند.

5. تخم‌مرغ
خاصیت: منبع غنی پروتئین و آنتی‌اکسیدان‌هایی مانند لوتئین و زیگزانتین که از چشم محافظت می‌کنند.

نحوه پیشگیری: مصرف تخم‌مرغ به کنترل قند خون کمک کرده و خطر بیماری‌های چشمی مرتبط با دیابت را کاهش می‌دهد.

6. آجیل‌ها (بادام، گردو)
خاصیت: سرشار از منیزیم، پروتئین، فیبر و چربی‌های سالم که مقاومت به انسولین را بهبود می‌بخشند و قند خون را کاهش می‌دهند.

نحوه پیشگیری: مصرف آجیل به کنترل قند خون و کاهش التهاب کمک می‌کند و از بیماری‌های قلبی پیشگیری می‌کند.

7. دانه‌های چیا و تخم کتان
خاصیت: منابع غنی فیبر و اسیدهای چرب امگا-۳ که سرعت جذب گلوکز را کاهش داده و احساس سیری ایجاد می‌کنند.

نحوه پیشگیری: مصرف این دانه‌ها به کنترل گلوکز خون و کاهش اشتها کمک می‌کند و از نوسانات قند خون جلوگیری می‌کند.

8. غلات کامل (کینوا، جو، برنج قهوه‌ای)
خاصیت: دارای فیبر بالا و شاخص گلیسمی پایین که باعث افزایش تدریجی قند خون می‌شوند و به کنترل بهتر دیابت کمک می‌کنند.

نحوه پیشگیری: جایگزینی غلات تصفیه شده با غلات کامل به کاهش ریسک دیابت و عوارض آن کمک می‌کند.

9. روغن زیتون
خاصیت: سرشار از چربی‌های تک غیراشباع که کلسترول بد را کاهش داده و سلامت قلب را بهبود می‌بخشند.

نحوه پیشگیری: استفاده از این روغن به جای چربی‌های ناسالم به کاهش التهاب و پیشگیری از بیماری‌های قلبی مرتبط با دیابت کمک می‌کند.

10. توت‌ها (توت‌فرنگی، بلوبری، تمشک)
خاصیت: شاخص گلیسمی پایین، فیبر بالا و آنتی‌اکسیدان‌های قوی که به کاهش التهاب و کنترل قند خون کمک می‌کنند.

نحوه پیشگیری: مصرف توت‌ها به کاهش شکل‌گیری سلول‌های چربی و کنترل قند خون کمک می‌کند.

دستگاه‌های مورد استفاده در درمان دیابت نوع 5

ابزارهای مدرن مدیریت دیابت که ممکن است برای دیابت نوع 5 نیز کاربرد داشته باشند عبارتند از:

1. دستگاه‌های اندازه‌گیری قند خون: برای پایش منظم سطح گلوکز خون
2. مانیتورهای پیوسته گلوکز (CGMs): برای نظارت مداوم بر سطح قند خون
3. سیستم‌های تزریق انسولین: در صورت نیاز به درمان با انسولین

این دستگاه‌ها به بیماران کمک می‌کنند تا بیماری خود را بهتر مدیریت کنند و از عوارض طولانی مدت آن پیشگیری نمایند.

آیا دیابت نوع 5 کشنده است؟

این سؤالی است که بسیاری از بیماران و خانواده‌های آنها می‌پرسند. دیابت نوع 5 در صورت عدم تشخیص و درمان مناسب می‌تواند عوارض جدی و حتی کشنده داشته باشد، کتواسیدوز دیابتی، عفونت‌های شدید و نارسایی اندام‌ها از جمله خطرات بالقوه هستند. با این حال، با تشخیص به موقع و درمان مناسب، بسیاری از بیماران می‌توانند زندگی طبیعی و طولانی داشته باشند.