آزمایش وزن مخصوص (تراکم) ادرار چیست و چه عواملی منجر به کم یا زیاد شدن آن می شوند؟

ادرار حاوی املاح یا ذرات محلول است. اگر این ذرات را نداشت، وزن مخصوص ادرار برابر با وزن آب 1000 بود. در آزمایش وزن مخصوص ادرار تعداد ذرات موجود در ادرار فرد را در مقایسه با آب اندازه گیری می کند. افزایش تعداد ذرات در ادرار، باعث افزایش وزن مخصوص ادرار می شود. اگر تعداد ذرات بیشتر از آب باشد، ادرار متراکم تر بیشتر می شود. ذرات موجود در ادرار ممکن است شامل گلوکز، پروتئین و کتون باشد. بنابراین وزن مخصوص ادرار یک تست آزمایشگاهی است که توسط آن غلظت تمام ذرات شیمیایی در ادرار بررسی می شود.

در این مقاله هدف ما بررسی تست اندازه گیری وزن مخصوص ادرار، نحوه انجام آزمایش، علل کاهش و یا افزایش و سایر مواردی که در نتیجه این آزمایش نقش دارند صحبت کنیم، همراه ما باشید.

نحوه انجام آزمایش وزن مخصوص ادرار:

یک نمونه برای آزمایش وزن مخصوص ادرار حاوی حداقل 1 تا 2 اونس ادرار است. بهترین زمان برای گرفتن نمونه اول صبح است، زمانی که ادرار شما بیشترین غلظت را دارد.
تکنسین آزمایشگاه به شما یک ظرف استریل جهت جمع آوری نمونه ادرار به شما می دهد.
برای بهترین نمونه، باید از یک دستمال مرطوب ضد باکتری برای تمیز کردن ناحیه اطراف مجرای ادرار خود استفاده کنید. این امر احتمال آلوده شدن نمونه را با باکتری ها کاهش می دهد.
مقدار کمی ادرار کنید و سپس ظرف استریل را زیر جریان ادرار خود قرار دهید. تا زمانی که یک نمونه بزرگ به دست آورید. تکنسین آزمایشگاه نمونه ادرار را در حالی که تازه است به آزمایشگاه می فرستد و آن را آزمایش می کند، زیرا در این حالت تمامی نتایج تضمین شده می باشد.
در ادامه یک تکنسین آزمایشگاه از یک رفرکتومتر برای پرتاب نور به نمونه و تعیین چگالی آن استفاده می کند. این روش قابل اطمینان تر از روش دیپ استیک است که در آن یک چوب در ادرار قرار می گیرد تا میزان فرورفتن یا شناور بودن آن را اندازه گیری کند.

آمادگی های لازم جهت انجام تست وزن مخصوص ادرار:

ممکن است پزشک به شما بگوید که باید 12 تا 14 ساعت قبل از آزمایش مصرف مایعات را محدود کنید.
پزشک از شما می خواهد که به طور موقت مصرف داروهایی را که ممکن است بر نتایج آزمایش تأثیر بگذارد، متوقف کنید. حتماً با پزشک خود در مورد تمام داروهایی که مصرف می کنید، از جمله دکستران و ساکارز صحبت کنید. قبل از صحبت با پزشک خود، مصرف هیچ دارویی را قطع نکنید.

کاهش وزن مخصوص ادرار ممکن است به دلایل زیر باشد:

1- آسیب به سلول های توبول کلیه (نکروز توبولار کلیه)

2- دیابت بی مزه

3- نوشیدن بیش از حد مایعات

4- نارسایی کلیه

5- کاهش سطح سدیم در خون

6- عفونت شدید کلیه (پیلونفریت)

نقش اصلی کلیه‌ ها فیلتر کردن خون و حفظ تعادل طبیعی الکترولیت است. آزمایش وزن مخصوص ادرار راهی سریع برای ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی شما است تا بگوید آیا کلیه های شما سعی در جبران برخی ناهنجاری ها دارند یا خیر.

در موارد زیر پزشک شما تست تراکم (وزن مخصوص ادرار) را برای شما تقاضا می کند:

1- کم آبی یا هیدراتاسیون بیش از حد

2- نارسایی قلبی

3- شوکه شدن

4- دیابت بی مزه

5- نارسایی کلیه

6- عفونت کلیه

7- عفونت مجاری ادراری

8- هیپوناترمی یا سطح پایین سدیم

9- هیپرناترمی یا افزایش سطح سدیم

نکته:

تست اسمولالیته گاهی اوقات برای ارزیابی نحوه رقیق شدن و غلیظ شدن ادرار توسط کلیه ها استفاده می شود که اسمولالیته شاخص غلظت است. دانستن اسمولالیته ادرار می تواند به پزشک شما کمک کند تا شرایط خاصی را تشخیص دهد.

نتایج تست اندازه گیری وزن مخصوص ادرار:

برای درک غلظت ادرار، زمانی که مدتی است چیزی برای نوشیدن ننوشیده اید، به رنگ تیره ادرار خود فکر کنید. ادرار شما سبک تر است و معمولاً هنگامی که به خوبی هیدراته شده اید وزن مخصوص کمتری دارد.
وزن مخصوص ادرار اندازه گیری دقیق تری از غلظت کلی ادرار شما نسبت به بررسی رنگ ادرار به تنهایی است.
ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی شما به نسبت تراکم ادرار شما به تراکم آب نگاه می کند. به بیان دیگر، چگالی ویژه آب 1000 خواهد بود. در حالت ایده آل، نتایج وزن مخصوص ادرار بین 1.002 و 1.030 خواهد بود اگر کلیه های شما به طور طبیعی کار کنند.
نتایج وزن مخصوص بالای 1.010 می تواند نشان دهنده کم آبی خفیف باشد. هر چه این عدد بیشتر باشد، ممکن است کم آبی بیشتری داشته باشید.
با این حال، پزشکان نمی توانند مقادیر کم، قابل قبول یا بالا را تعیین کنند زیرا عوامل زیادی می توانند بر ترکیب ادرار تأثیر بگذارند. وزن مخصوص ادرار تنها یکی از معیارهای سنجش سلامت است.
اگر پزشک نتیجه غیرمعمولی را تشخیص دهد، ممکن است آزمایشات بیشتری را برای تعیین اینکه آیا یک بیماری زمینه‌ای باعث تغییرات ادرار شده است توصیه کند.

عوارض جانبی تست بررسی وزن مخصوص ادرار:

آزمایش وزن مخصوص ادرار شامل ادرار طبیعی است و با هیچ عارضه جانبی مضری همراه نیست. با این حال، اگر عفونت دستگاه ادراری دارید، ادرار کردن ممکن است باعث سوزش یا احساس درد شود.
در صورت احساس ناراحتی در هنگام ادرار کردن یا علائم غیرمنتظره، همیشه به پزشک خود اطلاع دهید.
آزمایش وزن مخصوص ادرار یک آزمایش بدون درد و آسان است. آماده سازی آن ساده است و فقط مستلزم حذف چند چیز از رژیم غذایی و قطع موقت برخی داروها است.
این آزمایش می تواند به ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی در تشخیص افتراقی کمک کند. هنگامی که همراه با آزمایش خون یا سایر تست ها، آزمایش ادرار استفاده می شود، می تواند به ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی کمک کند تا شرایط مختلف را شناسایی کنند.

آزمایش تکمیلی ادرار شامل موارد زیر می باشد:

1- کشت ادرار

2- اسمولالیته ادرار

3- PH  ادرار

4- تست کتون

نتایج این آزمایشات به تشخیص دقیق علل اختلال کمک می کند.

افزایش وزن مخصوص ادرار:

پزشک شما از نتایج آزمایش وزن مخصوص ادرار به همراه سایر نتایج آزمایش ادرار برای تشخیص استفاده می کند. نتایج غیر طبیعی وزن مخصوص می تواند نشان دهنده موارد زیر باشد:

مواد اضافی در خون، بیماری کلیوی (وزن مخصوص بالا یا پایین می تواند نشان دهنده ناتوانی لوله های کلیه در  عملکرد صحیح باشد)، عفونت مانند عفونت مجرای ادرار، آسیب های مغزی، که می تواند باعث ایجاد دیابت بی مزه در فرد شود.

آزمایش ادرار همچنین می تواند غلظت سلول های مختلف را اندازه گیری کند. گلبول های سفید می تواند نشان دهنده عفونت باشد. و گلوکز می تواند به عدم تحمل گلوکز یا دیابت اشاره کند.
انواع دیگر آزمایش ادرار شامل آزمایش pH ادرار، آزمایش هموگلوبین و آزمایش کتون است. نتایج این آزمایشات می تواند به ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی شما کمک کند تا تشخیص دقیق تری داشته باشد.
افزایش وزن مخصوص ادرار نشان دهند افزایش غلظت ادرار می باشد. این عامل می تواند نشانه کم آبی بدن باشد و پزشک ممکن است نوشیدن مایعات شفاف(آب) بیشتری را توصیه کند.

شرایطی که باعث افزایش وزن مخصوص ادرار می شوند عبارتند از:

1- کم آبی بدن

2- اسهال یا استفراغ که منجر به کم آبی بدن می شود

3- نارسایی احتقانی قلب

4- شوکه شدن

5- غدد آدرنال به اندازه کافی هورمون تولید نمی کنند (بیماری آدیسون)

6- نارسایی قلبی

7- سطح سدیم بالا در خون

8- از دست دادن مایعات بدن (کم آبی)

9- باریک شدن شریان کلیه (تنگی شریان کلیوی)

10- قند (گلوکز) در ادرار

11- سندرم ترشح نامناسب ADH (SIADH)

البته لازم به ذکر است که افزایش سطح برخی از مواد در ادرار نیز می تواند باعث بالا رفتن وزن مخصوص آن باشد.

این مواد عبارتند از:

1- گلوکز

2- پروتئین ها

3- گلبول های قرمز یا سفید

4- بیلی روبین

5- کریستال ها

6- باکتری ها

کاهش وزن مخصوص ادرار:

وزن مخصوص پایین نشان می دهد که ادرار بیش از حد رقیق شده است. ممکن است فرد بیش از حد مایعات بنوشد یا شرایطی داشته باشد که او را تشنه کند.

شرایطی که باعث وزن مخصوص پایین می شوند عبارتند از:

1- دیابت بی مزه

2- آسیب کلیه یا نارسایی کلیه

3- نوشیدن بیش از حد مایعات، به عنوان مثال، به دلیل تشنگی بیش از حد، یا پلی دیپسی

4- استفاده از دیورتیک ها یا قرص های آب که باعث می شود بدن سدیم اضافی را از ادرار خارج کند

5- نارسایی احتقانی قلب

6- هیپوناترمی می تواند ناشی از برخی از این شرایط باشد. اگر فردی دچار هیپوناترمی باشد، سطح سدیم در بدن بسیار پایین است.

سایر عواملی که ممکن است نتیجه نادرست ایجاد کند عبارتند:

1- قرار دادن نمونه در معرض نور و دما که می تواند ترکیب برخی از ذرات را تغییر دهد

2- رشد باکتری

3- PH قلیایی

4- گلوکز، که می تواند بر pH تاثیر بگذارد

5- مواد حاجب مورد استفاده در اسکن و سایر روش ها

6- ورزش اخیر

7- برخی از غذاها مانند چغندر، ریواس، شاه توت و رنگ های خوراکی

8- برخی داروها از جمله ایبوپروفن، کلروکین و مترونیدازول

9- هر نوع بیهوشی برای عمل

10- دریافت رنگ داخل وریدی (محیط کنتراست) برای آزمایش تصویربرداری، مانند CT یا MRI
 

11- استفاده از گیاهان یا داروهای طبیعی، به ویژه گیاهان چینی

وزن مخصوص ادرار و رنگ ادرار:

اگر فردی در مورد مصرف مایعات کافی نگران باشد، بررسی رنگ ادرار می تواند به آن کمک کند. زمانی که فرد مایعات کافی نمی‌نوشد، ادرار تیره‌تر می‌شود و وزن مخصوص بالاتری دارد.
زمانی که فرد به خوبی هیدراته (مصرف آب کافی) شده باشد، ادرار سبک تر و وزن مخصوص کمتری دارد.
اگر فرد پس از مصرف مایعات اضافی، ادرار تیره خود را ادامه دهد، ممکن است وقت آن رسیده باشد که با پزشک خود مشورت کند.
آزمایش‌های وزن مخصوص ادرار می‌توانند اندازه‌گیری دقیق‌تری از غلظت ادرار نسبت به مشاهده رنگ به تنهایی ارائه دهند.

اگر وزن مخصوص ادرار به دلیل کم آبی زیاد باشد، پزشک ممکن است موارد زیر را توصیه کند:

1- مصرف بیشتر مایعات شفاف، به ویژه آب

2- مصرف غذاهای حاوی آب، مانند سوپ یا ژله

3- تزریق مایعات داخل وریدی در صورتی که فرد نتواند مایعات را از طریق دهان مصرف کند

اگر وزن مخصوص ادرار به دلیل دیگری مانند اسهال یا شوک زیاد باشد، پزشک علت اصلی را بررسی و درمان می کند.

چگونه وزن مخصوص ادرار را بالا ببریم:

اگر وزن مخصوص ادرار کم باشد، ممکن است یک فرد دارای یک بیماری باشد که باعث می شود مایعات زیادی بنوشد یا بر عملکرد کلیه او تأثیر بگذارد.