پروفایل ژنی قبل از بارداری

 نوعی آزمایش ژنتیکی برای تعیین احتمال حامل بودن والدین برای بیماری های قابل توارث قبل از اقدام به بارداری می باشد. این آزمایش به مشاوران ژنتیک و متخصصان کمک می کند تا میزان ریسک تولد فرزندی معلول با اختلالات ژنتیکی را برای والدین مشخص کند و راه حل های منحصر به فردی برای هرکدام از زوجین بر اساس موقعیت خاص آنها پیشنهاد کند.

هدف از انجام این آزمایش چیست ؟ و به چه کسانی پیشنهاد  می شود ؟

•    تمام زوجهایی که قصد دارند صاحب فرزند شوند و تمایل دارند بدانند که ریسک انتقال اختلالات ژنتیکی (که در پنل ذکر شده) به فرزندشان چقدر می باشد.
•    زوجین نابارور که میخواهند از گامت اهدا استفاده کنند (که در این شرایط فرد اهداکننده با این آزمایشات از نظر ناقل بودن برای نقص ها و بیماری های قابل توارث به گامت مورد بررسی قرارمی گیرد و اگر فرد اهداکننده نیز دارای بیماری مغلوب باشد آزمایش بر روی والد دیگر باید انجام شود تا ریسک واقعی توارث و انتقال بیماری بررسی گردد).

چه بیماریهایی در این پنل بررسی می گردد؟

پنل پروفایل ژنی قبل بارداری شامل:

•    354 بیماری ارثی، 338 بیماری اتوزومال مغلوب و 72 بیماری وابسته به کروموزوم جنسی x
•    320 ژن
•    37253 موتاسیون های ناگهانی

در بیشتر موارد ناقلین بدون علائم می باشند و تعداد زیادی نیز از موقعیت ناقلین در خانواده خودآگاه نیستند و زمینه خانوادگی و توارثی خود را برای آن بیماری را نمی دانند. بیماری های مغلوب وابسته به کروموزوم x فقط ازطریق زنان قابل انتقال میباشد برای مابقی بیماریهای مغلوب ریسک انتقال بیماری به فرزندان از طریق دو والد پدر و مادر وجود دارد. بیماری های مورد بررسی موجود در پنل همه از طریق معیاری بسیار دقیق جامعه ی بین المللی دانشمندان انتخاب گردیده است که در ذیل دسته بندی گردیده است:

•    میزان شایع بودن بیماری در جمعیت، بیشترین بیماریهای مغلوب و وابسته به x که شامل فراوانی یک درصد هزار تولد میباشند.
•    در موارد اضطراری بروز مرگ ناگهانی کودکان، در این مواقع بیماری بدون علائم بوده و والدین کودک نیز سالم میباشند و بیماری در کودکان با سرویسهای اورژانسی شناسایی میشود.
•    بیماریهایی که اغلب اوقات موجب مرگ نوزاد میشود.
•    بیماری هایی که اغلب اوقات موجب مرگ داخل رحمی جنین می شود.
•    بیماریهای نوزادان تازه متولد شده که مطالعات گسترده ای بر روی آنها در حال انجام میباشد. (آزمایشات غربالگری ژنتیکی نوزادان از قبیل گرفتن خون از پاشنه پای نوزاد (تست گاتری) به غربالگری بیماریهایی از قبیل فاویسم، فنیل کتونوریا (PKU) ، گالاکتوزمی،کم کاری مادرزادی تیروئید میپردازد).

این پنل شامل بررسی موارد زیر میباشد :

1.    بیماری های قلبی
2.    بیماری های پوستی
3.    اختلالات تکاملی
4.    اختلالات غدد درون ریز
5.    بیماری های گوارشی
6.    بیماریهای خونی
7.    بیماری های کبدی
8.    بیمار یهای ایمونولوژیکی
9.    اختلالات متابولیسمی
10.    اختلالات نورولوژیکی
11.    بیماریهای چشمی
12.    اختلالات کلیوی
13.    بیماری های تنفسی
14.    اختلالات اسکلتی

در این پنل به بررسی جهش های تصادفی و ناگهانی شناخته شده در ژن های معین که موجب بیماری میشوند پرداخته می شود. پنلی که در حال حاضر ارائه می شود بیشترین تعداد جهش ها را بررسی میکند و تعداد این جهش ها نیز در فواصل معین مورد بررسی و اصلاح مجدد نیز قرار میگیرند. متد قابل انجام توالی یابی نسل جدید NGS به همراه تکنولوژیهای جدید دیگری میباشد که به ما اجازه میدهد به تحلیل و بررسی توالیهای معین شده ژن ها به صورت همزمان بپردازیم.

مزایای این پنل:

متاسفانه برخی از بیماری ها توسط روش NGS قابل بررسی نیستند که این بیماریها شیوع قابل توجهی نیز دارند که میبایست مورد توجه و بررسی قرار بگیرند که ما در پنل خود علاوه بر لیست کامل پنل NGS با استفاده از یک تکنولوژی دیگر این بیماری ها را نیز مورد بررسی قرار می دهیم:

1.    بیماری سندرم (Fragile X Syndrome) بررسی ژن FMR1 با تکنیک TP-PCR
2.    سندرم فردریک (Friedreich Ataxia) بررسی ژن FXN با تکنیک TP-PCR
3.    بیماری دیستروفی (Duchenne Muscular Dystrophy) بررسی ژن DMD با تکنیک MLPA
4.    Spinal Muscular Atrophy بررسی ژن های SMN1 , SMN2 با تکنیک MLPA

تمام موتاسیونهای مورد بررسی در این پنل عنوان مقاله های علمی میباشند. ممکن است جهش ها در قسمت های مختلف ژن ها قرار بگیرند. شکل زیر ساختار یک ژن انسانی را با قسمت های مختلف آن نشان می دهد که شامل ناحیه های کناری فرا دست و فرودست، اجزای تنظیم کننده، اگزونها (قسمت های کد کننده)، اینترونها (نواحی غیر کدکننده) که جهش در تمامی این نواحی ممکن است اتفاق بیفتد در واقع موتاسیون به تغییرات در تمامی نواحی نامبرده اتلاق میگردد.

پنل پروفایل ژنتیکی قبل بارداری شامل تمام موتاسیون های تعریف شده در نواحی:

1.    تنظیم کننده
2.    اگزون ها
3.    نواحی حد واسط اگزون و اینترون
4.    نواحی جانبی (بالادست و پایین دست)
5.    تمامی موتاسیون ها شناسایی شده سپس بر اساس دستورالعمل بین المللی توالی یابی سنگر مورد تایید قرار میگیرند.
 

در موارد پاسخ مثبت چه خطراتی فرزندان آینده آنها را تهدید خواهد کرد؟

زمانی که نتایج بررسی های ژنتیکی برای هر دو زوج آماده شود، اطلاعات ژنتیکی آن ها برای هر ژن جداگانه مقایسه و بررسی میشود. خطر ژنتیکی آنها توسط موقعیت ناقلی آن ها برای جهش در یک ژن یکسان و یا ژن های کروموزوم x برای زنان مورد آنالیز قرار میگیرد، که ممکن است شاهد موارد زیر باشیم:

بیماری مغلوب اتوزومی

اگر هر دو شخص برای یک نوع جهش ناقل باشند بروز دهنده یک بیماری مغلوب خواهند بود که شامل حالت های زیر خواهد بود:

•    25 % احتمال خطر داشتن فرزند بیمار
•    25 % احتمال داشتن فرزند سالم
•    50 % احتمال داشتن فرزند ناقل بدون علایم بیماری

بیماریهای مغلوب وابسته به کروموزوم x

اگر مادری ناقل یک بیماری مغلوب وابسته به x باشد:

•    %25 احتمال صاحب فرزندهای مبتلا به بیماری که همه پسر باشند
•    %50 دختران ناقل بیماری بدون علائم
•    %50 دختران کاملا سالم
•    در مورد پسران 50 % ممکن است سالم باشند و 50 % احتمال دارد بیمار باشد.

در موارد جواب مثبت چه زمانی اهدای گامت مورد نیاز خواهد بود و چه خطرات احتمالی متوجه فرزندان خواهد شد؟

اهداکنندگان گامت مورد آزمایش قرار میگیرند و اطلاعات مربوط به آنان در بانک اطلاعاتی مربوط به مرکز محفوظ می ماند که این امر جز ویژگی های مرکز می باشد. افراد دریافت کننده نیز مورد آزمایشهای قبل بارداری پروفایل ژنی قرار میگیرند و نتایج آن ها با نتایج آزمایش افراد اهداکننده مورد مقایسه و انطباق قرار میگیرد.

در موارد پاسخ منفی احتمال خطر برای فرزندان به چه شکل می باشد؟

در این موارد برای زوجین، خطر انتقال بیماری ذکر شده در پنل از حالت افزایش یافته بیش از حد خود کاهش می یابد ولی با این وجود ریسک خطر جهش پابرجاست .که این ریسک به جهش هایی ارجاع داده می شود که قابل تشخیص با تکنولوژی ها و روش های استفاده شده در تحلیل نمونه نمی باشد که عبارتند از:

•    موزائیسم های اندام تناسلی: جهش هایی که در اسپرم و تخمک اتفاق می افتد و در خون قابل مشاهده نیست.
•    موتاسیون های غیرتوارثی که به صورت تصادفی از نو در بدن ظاهر می شوند.
•    حذف های بزرگ و دوپلکیش نهایی که قابل تشخیص نیستند
•    موتاسیون های کروموزومی