پروبیوتیک چیست -What is a probiotic؟

اگرچه امروزه درمان با پروبیوتیک و مصرف غذاهای پروبیوتیک به امری رایج تبدیل شده، بسیاری از متخصصان تغذیه درباره ارتباط عمیق این میکروارگانیسم‌ها با لاغری، تقویت ایمنی بدن و مبارزه با بیماری‌ها اطلاعات کاملی ارائه نمی‌دهند. بیشتر ما فقط می‌دانیم که پروبیوتیک‌ها برای سلامت روده مفیدند، اما تأثیر آنها بر خلق‌وخو، سلامت پوست و حتی کیفیت خواب ما همچنان برای بسیاری ناشناخته است.

پروبیوتیک‌ها دقیقاً چه هستند و چرا اهمیت دارند؟

پروبیوتیک‌ها probiotic موجودات میکروسکوپی هستند که برخلاف تصور عمومی، حضورشان در بدن نه تنها ضرری ندارد، بلکه برای حفظ سلامت ضروری است. این میکروارگانیسم‌های مفید، بخشی طبیعی از اکوسیستم بدن ما هستند که تاثیرات مثبت چشمگیری بر سلامت دارند. در ادامه به بررسی دقیق‌تر ماهیت و اهمیت پروبیوتیک‌ها می‌پردازیم.
واژه پروبیوتیک از ریشه لاتین به معنای “برای زندگی” گرفته شده و نشان‌دهنده ماهیت سودمند این موجودات زنده است. سازمان بهداشت جهانی (WHO) و سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (FAO) تعریف مشترکی از پروبیوتیک‌ها ارائه کرده‌اند: “میکروارگانیسم‌های زنده‌ای که در صورت مصرف به میزان کافی، اثرات سلامت‌بخشی برای میزبان دارند.”
این تعریف بر چند نکته کلیدی تأکید دارد. نخست، پروبیوتیک‌ها باید زنده باشند تا اثرگذاری داشته باشند. دوم، میزان مصرف آن‌ها اهمیت دارد؛ صنایع غذایی این میزان را حداقل بین ۱۰۶-۱۰۷ واحد تشکیل‌دهنده کلنی در هر میلی‌لیتر (cfu/ml) در نظر گرفته‌اند. سوم، این میکروارگانیسم‌ها باید منافع مشخصی برای سلامتی داشته باشند.
پروبیوتیک‌ها معمولاً شامل باکتری‌ها و گاهی مخمرها می‌شوند. رایج‌ترین گونه‌های پروبیوتیک، باکتری‌های اسید لاکتیک (LAB) و بیفیدوباکتریوم‌ها هستند، اما برخی از مخمرها مانند ساکارومایسس بولاردی نیز خواص پروبیوتیکی دارند.

تفاوت با باکتری‌های بیماری‌زا

باید توجه داشت که همه میکروارگانیسم‌ها یکسان نیستند. در حالی که باکتری‌های بیماری‌زا (پاتوژن) موجب عفونت و بیماری می‌شوند، پروبیوتیک‌ها تأثیرات سودمندی بر بدن دارند. تفاوت‌های اساسی میان این دو گروه وجود دارد:

• عملکرد در بدن: باکتری‌های پاتوژن با حمله به سلول‌های بدن و تولید سموم باعث بیماری می‌شوند؛ درحالی‌که پروبیوتیک‌ها با تولید مواد مفید مانند ویتامین‌ها و آنزیم‌ها به سلامت کمک می‌کنند.
• تأثیر بر سیستم ایمنی: باکتری‌های بیماری‌زا سیستم ایمنی را تضعیف می‌کنند؛ اما پروبیوتیک‌ها با تقویت سیستم ایمنی، بدن را در مبارزه با عوامل بیماری‌زا یاری می‌دهند.
• اثر بر pH روده: پروبیوتیک‌ها با تولید اسید لاکتیک و سایر اسیدهای آلی، محیط روده را اسیدی می‌کنند. این وضعیت برای رشد بسیاری از باکتری‌های بیماری‌زا نامناسب است و به این ترتیب، پروبیوتیک‌ها از رشد پاتوژن‌ها جلوگیری می‌کنند. هنگامی که بیماری‌ها وارد بدن می‌شوند، تعداد باکتری‌های مهاجم افزایش می‌یابد و تعادل بدن را به هم می‌زند. در این شرایط، پروبیوتیک‌ها با مبارزه با باکتری‌های مضر، تعادل را به بدن بازمی‌گردانند.

نقش در تعادل میکروبی روده

نقش اصلی پروبیوتیک‌ها، حفظ تعادل میکروبی (میکروبیوم) روده است. این تعادل برای سلامت کلی بدن حیاتی است، زیرا به‌هم خوردن آن می‌تواند زمینه‌ساز بیماری‌های مختلف شود.
پروبیوتیک‌ها از چند طریق به حفظ این تعادل کمک می‌کنند:
1. چسبیدن به دیواره روده: پروبیوتیک‌ها به دیواره روده می‌چسبند و از اتصال و رشد باکتری‌های مضر جلوگیری می‌کنند.
2. تولید مواد ضدمیکروبی: این میکروارگانیسم‌ها با تولید ترکیبات خاص، از آزاد شدن سموم توسط باکتری‌های مضر جلوگیری کرده و سد دفاعی سلول میزبان را مستحکم‌تر می‌کنند.
3.رقابت برای منابع غذایی: پروبیوتیک‌ها با باکتری‌های بیماری‌زا برای مصرف مواد مغذی رقابت می‌کنند و از این طریق، رشد پاتوژن‌ها را محدود می‌سازند.
4.کمک به هضم و جذب: این باکتری‌ها با تولید آنزیم‌های گوارشی، به تجزیه مواد غذایی و جذب بهتر مواد مغذی کمک می‌کنند. همچنین، در تجزیه و جذب برخی داروها نیز نقش دارند.
5.علاوه بر این، پروبیوتیک‌ها در تسکین اسهال ناشی از مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها موثرند. هنگام مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها، نه تنها باکتری‌های مضر بلکه باکتری‌های مفید نیز از بین می‌روند. پروبیوتیک‌ها با احیای جمعیت باکتری‌های مفید، به بازگشت تعادل میکروبی روده کمک می‌کنند.

• در مجموع، پروبیوتیک‌ها با حفظ تعادل میکروبی روده، نقش مهمی در سلامت دستگاه گوارش، تقویت سیستم ایمنی و پیشگیری از بیماری‌ها ایفا می‌کنند. همچنین، مطالعات نشان می‌دهد که مصرف منظم غذاهای حاوی پروبیوتیک مانند ماست، می‌تواند خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را کاهش دهد.

نقش پنهان پروبیوتیک‌ها در عملکرد سیستم‌های بدن

روده انسان فراتر از یک اندام گوارشی ساده عمل می‌کند و در واقع یکی از پیچیده‌ترین سیستم‌های بدن است که تأثیرات گسترده‌ای بر سلامت کلی دارد. در این میان، پروبیوتیک‌ها نقش‌های پنهان و حیاتی در عملکرد سیستم‌های مختلف بدن ایفا می‌کنند که معمولاً کمتر به آنها پرداخته می‌شود.

تأثیر بر سیستم ایمنی از طریق محور روده-ایمنی

روده بزرگ‌ترین ارگان ایمنی بدن محسوب می‌شود و مهم‌ترین سد فیزیکی در برابر آنتی‌ژن‌هاست. پروبیوتیک‌ها (probiotics) با تأثیر مستقیم بر فلور میکروبی دستگاه گوارش، نقش کلیدی در تقویت سیستم ایمنی ایفا می‌کنند. این میکروارگانیسم‌های مفید با بهبود سد فیزیکی روده از طریق کاهش نفوذپذیری ماکرومولکول‌ها و افزایش اتصالات محکم سلول‌های اپیتلیال، مانع ورود عوامل بیماری‌زا به بدن می‌شوند.
برخی محققان اصطلاح ایمیونوبیوتیک را برای این میکروارگانیسم‌ها پیشنهاد کرده‌اند که نشان‌دهنده نقش کلیدی آنها در کنترل پاسخ‌های سیستم ایمنی است. پروبیوتیک‌ها قادرند فعالیت سلول‌های فاگوسیت را افزایش داده و فرآیند فاگوسیتوز (بلعیدن و از بین بردن میکروب‌ها) را تسهیل کنند.
علاوه بر این، پروبیوتیک‌ها با تأثیر بر بلوغ سلول‌های ارائه‌کننده آنتی‌ژن، به‌ویژه سلول‌های دندریتیک، باعث ترشح سیتوکین‌های مختلف و نهایتاً القای پاسخ سلول‌های T می‌شوند. این تأثیر معمولاً منجر به پاسخ‌های ایمنی تنظیمی می‌شود که التهاب را مهار می‌کنند.
مطالعات نشان داده‌اند که پروبیوتیک‌ها در جلوگیری از ابتلا به عفونت‌های ویروسی و باکتریایی نقش مهمی دارند. به طور خاص، اثرات مفید آنها بر ویروس‌های ایجادکننده عفونت در دستگاه تنفس فوقانی تأیید شده است. همچنین، تحقیقات اخیر نشان داده که COVID-19 بر تعادل میکروبیوتای طبیعی در روده انسان با کاهش لاکتوباسیلوس و بیفیدوباکتریوم تأثیر می‌گذارد و مصرف پروبیوتیک‌ها می‌تواند به متعادل کردن جمعیت میکروبیوتای روده کمک کند.

تولید انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند سروتونین

آیا می‌دانستید که روده به عنوان “مغز دوم” شناخته می‌شود؟ این تشبیه به دلیل شبکه گسترده عصبی موجود در روده و ارتباط دوطرفه آن با مغز از طریق محور روده-مغز است. حدود 100 میلیون نورون در روده ما وجود دارد که به واسطه ترشح انتقال‌دهنده‌های عصبی به صورت پیوسته با مغز در ارتباط هستند.
در واقع، حدود 90% انتقال‌دهنده‌های عصبی در دستگاه گوارش تولید می‌شود. پروبیوتیک‌ها نقش مهمی در تولید این انتقال‌دهنده‌ها دارند، از جمله:
1. سروتونین: تنظیم‌کننده اصلی خلق‌وخو که بیش از 90% آن در روده تولید می‌شود
2. گابا: کنترل‌کننده اضطراب و استرس
3.دوپامین: مرتبط با احساس لذت و پاداش
6. گلایسین: با اثرات آرام‌بخش

• پروبیوتیک‌ها همچنین در تبدیل تریپتوفان (اسیدآمینه موجود در غذاهایی مانند شیر، گوشت بوقلمون و جو دوسر) به سروتونین نقش دارند که می‌تواند در بهبود خلق‌وخو مؤثر باشد. نتایج مطالعات نشان داده است که در افراد تحت درمان با پروبیوتیک، سطح سرمی سروتونین و دوپامین افزایش یافته و غلظت سرمی کورتیزول (هورمون استرس) کاهش می‌یابد. این ارتباط دوطرفه بین روده و مغز توضیح می‌دهد چرا پروبیوتیک‌ها به‌دلیل توانایی‌شان در بهینه‌سازی میکروبیوتای روده و کاهش سایتوکین‌های التهابی و استرس اکسیداتیو، در کاهش اضطراب و مشکلات عصبی نقش دارند. برخی متخصصان اصطلاح “روان‌بیوتیک” را برای پروبیوتیک‌هایی به کار می‌برند که تأثیر مثبتی بر سلامت روان دارند.

تنظیم pH و جذب مواد مغذی

پروبیوتیک‌ها نقش مهمی در تنظیم اسیدیته (pH) روده و بهبود جذب مواد مغذی دارند. این میکروارگانیسم‌ها با تجزیه برخی از مواد غذایی که توسط آنزیم‌های داخلی دستگاه گوارش قابل هضم نیست، ترکیبات و متابولیت‌های ثانویه تولید می‌کنند که اثرات مهمی در حفظ تعادل الکترولیتی و pH دستگاه گوارش دارند.
کاهش pH روده بزرگ توسط پروبیوتیک‌ها به حرکت سریع‌تر مدفوع در روده کمک می‌کند و می‌تواند مشکلاتی مانند یبوست را بهبود بخشد. همچنین، این شرایط اسیدی برای رشد بسیاری از باکتری‌های بیماری‌زا نامناسب است و به این ترتیب، پروبیوتیک‌ها از رشد پاتوژن‌ها جلوگیری می‌کنند.
از سوی دیگر، پروبیوتیک‌ها آنزیم‌هایی تولید می‌کنند که به تجزیه کربوهیدرات‌ها، پروتئین‌ها و چربی‌ها کمک کرده و فرآیند هضم را آسان‌تر می‌سازند. برای مثال، لاکتوباسیلوس‌ها و بیفیدوباکتریوم‌ها به هضم لاکتوز کمک می‌کنند، بنابراین افرادی که مشکل عدم تحمل لاکتوز دارند می‌توانند با مصرف پروبیوتیک‌ها علائم خود را کاهش دهند.
همچنین، پروبیوتیک‌ها در سنتز برخی مواد مغذی مانند ویتامین‌ها و اسیدهای چرب با زنجیره کوتاه نقش دارند. این مواد مغذی نه تنها برای سلامت روده بلکه برای کل بدن ضروری هستند. برای مثال، اسیدهای چرب با زنجیره کوتاه منبع انرژی اصلی برای سلول‌های پوششی روده هستند و به بهبود عملکرد سد روده کمک می‌کنند.
رابطه بین میزبان (انسان) و میکروبیوتای روده یک رابطه همزیستی است که در آن، پروبیوتیک‌ها با کمک به جذب بهتر پروتئین موجود در غذا و سایر ویتامین‌ها و مواد مغذی، نقش مهمی در تقویت سیستم ایمنی و حفظ سلامت کلی بدن ایفا می‌کنند.

فواید کمتر شناخته‌شده پروبیوتیک‌ها برای سلامت روان و پوست

تحقیقات علمی اخیر ابعاد جدیدی از تأثیرات پروبیوتیک‌ها را آشکار کرده که فراتر از دستگاه گوارش است. در حالی که اکثر متخصصان تغذیه بر نقش این میکروارگانیسم‌ها در سلامت روده تمرکز می‌کنند، فواید آنها برای سلامت روان و پوست کمتر مورد توجه قرار گرفته است.

کاهش اضطراب و افسردگی از طریق محور روده-مغز

ارتباط بین روده و مغز، که به آن محور روده-مغز می‌گویند، از طریق مسیرهای سیگنالینگ عصبی، متابولیک، هورمونی و ایمنی برقرار می‌شود. روده شما اغلب به عنوان “مغز دوم” شناخته می‌شود زیرا حاوی میلیون‌ها نورون است که از طریق مسیرهای مختلف از جمله عصب واگ با مغز ارتباط برقرار می‌کنند.
هنگامی که روده از تعادل خارج می‌شود، می‌تواند پاسخ‌های منفی مانند اضطراب و استرس را تحریک کند. مطالعات نشان داده‌اند که عدم تعادل در باکتری‌های روده (dysbiosis) می‌تواند منجر به افزایش اضطراب و سایر اختلالات خلقی شود. از طرفی، میکروبیوتای سالم روده باعث تولید انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند سروتونین و گابا می‌شود که هر دو اثرات آرام‌بخشی بر مغز دارند.
پروبیوتیک‌ها با تنظیم سیستم ایمنی، تولید تریپتوفان (پیش‌ساز سروتونین) و تقویت سیگنالینگ سروتونین، به بهبود رفتار اجتماعی و کاهش استرس، اضطراب و افسردگی کمک می‌کنند. همچنین، خاصیت ضدالتهابی دارند که برای مقابله با پیشرفت اختلالات عصبی مهم است.

بهبود آکنه و اگزما با کاهش التهاب سیستمیک

افراد مبتلا به اگزما در مقایسه با افراد بدون اگزما، در روده خود باکتری‌های مختلف و گاهی اوقات التهاب روده دارند [4]. به همین دلیل، پیشنهاد شده که نشانه‌های اگزما را می‌توان با تغییر ترکیب باکتری‌های روده یا کاهش التهاب روده درمان کرد.
پروبیوتیک‌ها با بازگرداندن تعادل میکروبی روی پوست، مهار رشد باکتری‌های مضر و کاهش التهاب عمل می‌کنند [5]. آنها می‌توانند پاسخ ایمنی را تعدیل کرده و التهاب را کاهش دهند، بنابراین علائم اگزما را کاهش می‌دهند. علاوه بر این، با تسریع بسته شدن زخم و بازسازی بافت می‌توانند به بهبود پوست آسیب‌دیده کمک کنند.
در مورد آکنه، تحقیقات نشان داده‌اند که پروبیوتیک‌ها می‌توانند با کاهش التهاب و تنظیم ترشح سبوم (چربی پوست) به درمان آکنه کمک کنند [6]. گونه‌هایی مانند لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس و بیفیدوباکتریوم بیفیدوم از جمله پروبیوتیک‌های مؤثر در کاهش آکنه هستند.

افزایش کیفیت خواب با تنظیم کورتیزول

تحقیقات نشان داده است که هرگونه تغییر در تعادل ظریف میکروارگانیسم‌های روده می‌تواند بر سلامت جسمی و روانی ما تأثیر بگذارد. مطالعات اخیر نشان می‌دهد افرادی که دارای طیف متنوع‌تری از باکتری‌های روده هستند نسبت به افرادی که روده ضعیفی دارند، بیشتر می‌خوابند.
هنگامی که استرس دارید، بدن شما هورمون‌هایی مانند کورتیزول ترشح می‌کند که می‌تواند بر روده شما تأثیر منفی بگذارد. نشان داده شده است که پروبیوتیک‌ها سطح کورتیزول را تنظیم می‌کنند که ممکن است اثرات فیزیکی و احساسی استرس را کاهش دهد.
محققان دانشگاه کلورادو دریافته‌اند فیبرهای موجود در پروبیوتیک‌ها می‌توانند به مشکلات خواب مرتبط با استرس کمک کنند. در یک مطالعه روی موش‌های آزمایشگاهی، محققان دریافتند موش‌های تغذیه شده با پروبیوتیک‌ها اختلالی در میکروبیوم‌های روده تجربه نکردند و در مقایسه با گروه کنترل سریع‌تر به الگوی خواب سالم بازگشتند.
یک میکروبیوتای سالم روده همچنین برای فرآیندهایی که به تنظیم خواب کمک می‌کنند ضروری است - هم سروتونین و هم اسید گاما آمینوبوتیریک (GABA) در روده سنتز می‌شوند [7]. بنابراین، انجام اقداماتی برای بهبود میکروبیوتای روده می‌تواند بر بهبود کیفیت خواب تأثیر بگذارد.

آیا همه پروبیوتیک‌ها مفیدند؟ بررسی سویه‌ها و تفاوت‌ها

پروبیوتیک‌ها خانواده بزرگی از میکروارگانیسم‌ها هستند که هر گونه و سویه، فواید منحصربه‌فردی برای سلامتی دارد. شناخت تفاوت‌های بین انواع پروبیوتیک‌ها به ما کمک می‌کند تا متناسب با نیاز خود، بهترین گزینه را انتخاب کنیم.

• لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس در هضم لاکتوز

لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس یکی از مهم‌ترین گونه‌های لاکتوباسیلوس است که نقش اساسی در هضم لاکتوز ایفا می‌کند. این باکتری با تولید آنزیم β-گالاکتوزیداز، قند لاکتوز را تجزیه می‌کند و به همین دلیل برای افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز بسیار مفید است. مصرف منظم این پروبیوتیک می‌تواند علائم ناخوشایند مانند درد روده، اسهال، گاز و نفخ ناشی از عدم تحمل لاکتوز را به طور قابل توجهی کاهش دهد. علاوه بر این، لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس در تسکین یبوست و درمان اسهال نوزادی نیز مؤثر است و فعالیت‌های ضد هلیکوباکترپیلوری دارد.

• بیفیدوباکتریوم لانگوم و کاهش کلسترول

بیفیدوباکتریوم لانگوم نوعی باکتری گرم مثبت میله‌ای شکل است که به طور طبیعی در دستگاه گوارش انسان وجود دارد و یکی از اولین باکتری‌هایی است که هنگام تولد، روده نوزاد را مستعمره می‌کند. مطالعات نشان داده‌اند که این پروبیوتیک قادر است کلسترول تام را به‌ویژه در افراد مبتلا به هیپرکلسترولمی متوسط کاهش دهد. در واقع، مکمل بیفیدوباکتریوم لانگوم به طور قابل توجهی کلسترول تام، رسوب چربی کبد و اندازه سلول‌های چربی را کاهش می‌دهد و بر عملکرد کبد و کلیه تأثیر مثبت می‌گذارد. مکانیسم عمل این باکتری در کاهش کلسترول، تجزیه اسیدهای صفراوی در روده است که منجر به افزایش تولید اسیدهای صفراوی جدید از کلسترول در کبد و در نتیجه کاهش سطح کلسترول در خون می‌شود.

• ساکارومایسس بولاردی و درمان اسهال ناشی از آنتی‌بیوتیک

ساکارومایسس بولاردی برخلاف دو مورد قبل، یک مخمر پروبیوتیک است که در درمان انواع اسهال به‌ویژه اسهال ناشی از مصرف آنتی‌بیوتیک بسیار مؤثر است. این مخمر غیر بیماری‌زا باعث بهبود یکپارچگی سد دفاعی روده و مهار رشد پاتوژن‌ها می‌شود و همچنین می‌تواند ترشح ایمونوگلوبولین A را افزایش دهد که اولین راه برای مقابله با عوامل بیماری‌زا است. در اسهال عفونی، این پروبیوتیک با کاهش سیتوکین‌های پیش التهابی و افزایش ترشح سایتوکین‌های ضد التهابی، سیستم ایمنی را تقویت می‌کند. همچنین، ساکارومایسس بولاردی با مکانیسم‌های ضد التهابی و مبارزه با عوامل بیماری‌زا در ریشه‌کنی و کاهش عوارض ناشی از عفونت هلیکوباکتر پیلوری مؤثر است.

چه کسانی نباید پروبیوتیک مصرف کنند؟

با وجود فواید گسترده پروبیوتیک‌ها، این میکروارگانیسم‌ها برای همه افراد مناسب نیستند. برخی گروه‌های خاص باید از مصرف آنها خودداری کنند یا با احتیاط و زیر نظر پزشک مصرف کنند. در این بخش، به بررسی موارد منع مصرف و خطرات احتمالی پروبیوتیک‌ها می‌پردازیم:

• افراد با نقص ایمنی یا بیماری‌های مزمن

کسانی که دچار نقص سیستم ایمنی یا بیماری‌های مزمن هستند باید از مصرف پروبیوتیک‌ها اجتناب کنند. مطالعات نشان داده‌اند که در موارد نادر، باکتری یا مخمر موجود در پروبیوتیک‌ها می‌تواند وارد جریان خون شده و در افراد مستعد عفونت ایجاد کند.
گروه‌های پرخطر شامل:

1. مبتلایان به HIV/AIDS
2. افراد تحت شیمی‌درمانی
3. بیماران با بستری طولانی‌مدت در بیمارستان
4. استفاده‌کنندگان از کاتترهای داخل وریدی
5. افراد با سابقه جراحی اخیر
6. مبتلایان به پانکراتیت حاد شدید (مصرف پروبیوتیک می‌تواند خطر مرگ را افزایش دهد)
7. بیماران مبتلا به کولیت اولسراتیو فعال
8. افراد با سندرم روده کوتاه
9. مبتلایان به بیماری دریچه قلب

• به طور کلی، از هر یک میلیون نفر استفاده‌کننده از پروبیوتیک‌های لاکتوباسیلی، تنها یک نفر دچار عفونت می‌شود. این خطر برای پروبیوتیک‌های مخمری حتی کمتر است (یک نفر از هر ۵.۶ میلیون کاربر).

تداخل پروبیوتیک با داروهای خاص مانند ایمونوساپرسورها

• پروبیوتیک‌ها می‌توانند با برخی داروها تداخل داشته باشند. درصورت مصرف داروهای زیر، باید قبل از مصرف پروبیوتیک با پزشک مشورت کنید:

1. داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی (ایمونوساپرسورها)
2. کورتون‌ها
3. آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی (بهتر است ۲ تا ۳ ساعت فاصله بین مصرف پروبیوتیک‌های باکتریایی و آنتی‌بیوتیک‌ها رعایت شود)
4. داروهای ضدقارچ خوراکی مانند فلوکونازول و نیستاتین (مصرف همزمان با پروبیوتیک‌های مخمری توصیه نمی‌شود)
5. در صورت استفاده از فرم‌های تزریقی یا موضعی آنتی‌بیوتیک‌ها، نیازی به رعایت فاصله زمانی با مصرف پروبیوتیک نیست.

عوارض گوارشی پروبیوتیک: نفخ و اسهال

از طرفی، شروع مصرف پروبیوتیک‌ها می‌تواند با عوارض گوارشی خفیفی همراه باشد. این عوارض معمولاً زودگذر هستند و تنها درصد کمی از مصرف‌کنندگان را تحت تأثیر قرار می‌دهند. شایع‌ترین عوارض شامل نفخ، گاز، احساس پری، اسهال، یبوست یا تشنگی است.
برای کاهش این عوارض، می‌توانید با دوز کم پروبیوتیک شروع کرده و به تدریج طی چند هفته به دوز کامل برسید. اگر عوارض جانبی بیش از چند هفته ادامه یافت، مصرف را قطع کرده و با پزشک مشورت کنید.
همچنین، در موارد نادر ممکن است واکنش‌های آلرژیک مانند خارش، بثورات پوستی یا تورم رخ دهد. در صورت بروز علائم نگران‌کننده، حتماً به پزشک مراجعه کنید.

نتیجه‌گیری

پروبیوتیک‌ها بسیار فراتر از باکتری‌های ساده‌ای هستند که فقط به هضم غذا کمک می‌کنند. این میکروارگانیسم‌های حیاتی نقش اساسی در سلامت کلی بدن ایفا می‌کنند. همان‌طور که بررسی کردیم، پروبیوتیک‌ها علاوه بر تقویت سیستم گوارش، تأثیرات شگفت‌انگیزی بر سیستم ایمنی، سلامت روان، کیفیت پوست و حتی خواب دارند.
بدون تردید، محور روده-مغز یکی از مهم‌ترین کشفیات در زمینه پروبیوتیک‌هاست که نشان می‌دهد سلامت روده مستقیماً با سلامت روان ارتباط دارد. تولید سروتونین و سایر انتقال‌دهنده‌های عصبی توسط این میکروارگانیسم‌ها تأیید می‌کند که چرا روده را “مغز دوم” می‌نامند.
البته باید توجه داشت که همه پروبیوتیک‌ها یکسان نیستند. هر سویه خواص منحصربه‌فردی دارد؛ مثلاً لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس در هضم لاکتوز، بیفیدوباکتریوم لانگوم در کاهش کلسترول و ساکارومایسس بولاردی در درمان اسهال ناشی از آنتی‌بیوتیک‌ها مؤثر است. بنابراین، انتخاب نوع پروبیوتیک باید متناسب با نیاز هر فرد باشد.
همچنین، گرچه پروبیوتیک‌ها برای اکثر افراد بی‌خطر هستند، افراد با نقص ایمنی یا بیماری‌های مزمن خاص باید از مصرف آنها خودداری کنند. علاوه بر این، تداخل با برخی داروها و عوارض جانبی گذرا در ابتدای مصرف نیز باید مورد توجه قرار گیرد.
در نهایت، پروبیوتیک‌ها نقش انکارناپذیری در حفظ تعادل میکروبی روده و سلامت عمومی بدن دارند. با این حال، پیش از شروع هر گونه مکمل پروبیوتیک، مشورت با متخصص تغذیه یا پزشک اهمیت زیادی دارد تا بهترین نوع و دوز متناسب با شرایط فردی مشخص شود. سپس می‌توان از منافع بی‌شمار این “باکتری‌های خوب” برای سلامت جسم و روان بهره‌مند شد.