انواع کم خونی ها، علل، نشانه ها، تشخیص و درمان آن ها

کم خونی خفیف یک بیماری شایع و قابل درمان است که می تواند در هر فردی ایجاد شود. کم خونی ممکن است به طور ناگهانی یا در طول زمان ایجاد شود و ممکن است به دلیل رژیم غذایی، داروهایی که مصرف می کنید یا شرایط پزشکی دیگری ایجاد شود. کم خونی می تواند حاد و یا همچنین می تواند مزمن باشد، به این معنی که مدت طولانی ادامه دارد و ممکن است هرگز به طور کامل از بین نرود. برخی از انواع کم خونی ارثی هستند. شایع ترین نوع کم خونی، کم خونی ناشی از فقر آهن است.
برخی از افراد در معرض خطر بیشتری برای کم خونی هستند، از جمله زنان در دوران قاعدگی و بارداری. افرادی که به اندازه کافی آهن یا ویتامین های خاصی دریافت نمی کنند و افرادی که از داروها یا درمان های خاصی استفاده می کنند نیز در معرض خطر بیشتری هستند.
کم خونی همچنین ممکن است نشانه یک بیماری جدی تر باشد، مانند خونریزی در معده، التهاب ناشی از عفونت، بیماری کلیوی، سرطان یا بیماری های خود ایمنی. پزشک از سابقه پزشکی، معاینه فیزیکی و نتایج آزمایش برای تشخیص کم خونی استفاده می کند.
کم خونی زمانی رخ می دهد که تعداد گلبول های قرمز در گردش در بدن کاهش یابد.
سایر شرایط سلامتی، مانند مواردی که در تولید گلبول‌های قرمز سالم (RBC) در بدن اختلال ایجاد می‌کنند یا سرعت تجزیه یا از بین رفتن این سلول‌ها را افزایش می‌دهند، می‌توانند باعث کم خونی شوند. کم خونی می تواند منجر به علائمی مانند خستگی، تنگی نفس و سبکی سر شود.

علائم کم خونی

شایع ترین علامت کم خونی خستگی است. سایر علائم رایج عبارتند از :

•    رنگ پریده
•    ضربان قلب سریع یا نامنظم
•    تنگی نفس
•    درد قفسه سینه
•    سردرد
•    سبکی سر

با این حال، علائم از فردی به فرد دیگر متفاوت است. برخی از افراد مبتلا به کم خونی خفیف ممکن است علائم کمی داشته باشند یا هیچ علائمی نداشته باشند.

نقش گلبول های قرمز خون در کم خونی

گلبول های قرمز خون حامل هموگلوبین، پروتئین غنی از آهن است که به اکسیژن در ریه ها می چسبد و آن را به بافت های سراسر بدن می رساند. کم خونی زمانی رخ می دهد که گلبول های قرمز کافی نداشته باشید یا گلبول های قرمز به درستی کار نکنند. کم خونی زمانی تشخیص داده می شود که آزمایش خون مقدار هموگلوبین را در مردان کمتر از 5/13 گرم در دسی لیتر یا در زنان کمتر از 12 گرم در دسی لیتر نشان دهد. مقادیر طبیعی برای کودکان با سن متفاوت است.
انواع مختلف کم خونی

انواع رایج کم خونی

کم خونی فقر آهن شایع ترین نوع کم خونی است. زمانی اتفاق می افتد که شما آهن کافی در بدن خود نداشته باشید. کمبود آهن معمولاً به دلیل از دست دادن خون است، اما گاهی اوقات ممکن است به دلیل جذب ضعیف آهن باشد. در طول بارداری و زایمان بدن مقدار زیادی آهن مصرف می کند و در نتیجه می تواند منجر به کم خونی مرتبط با بارداری شود. افرادی که به دلیل کاهش وزن یا دلایل دیگر جراحی بای پس معده انجام داده اند نیز ممکن است به دلیل جذب ضعیف دچار کمبود آهن باشند.

انواع مختلفی از کم خونی وجود دارد و هر نوع آن علائم مشخصی دارد. برخی از انواع رایج کم خونی عبارتند از:

•    نارسایی کمبود آهن
•    کم خونی ناشی از کمبود ویتامین B12
•    کم‌خونی آپلاستیک
•    کم خونی همولیتیک
•    نارسایی کمبود آهن

رایج‌ترین نوع کم‌خونی، کم‌خونی فقر آهن است که بدن به دلیل کمبود آهن در بدن، گلبول‌های قرمز بسیار کمی تولید می‌کند. ممکن است در نتیجه موارد زیر ایجاد شود:

•    رژیم غذایی کم آهن
•    قاعدگی سنگین
•    اهدای خون مکرر
•    تمرینات استقامتی
•    برخی از شرایط گوارشی، مانند بیماری کرون
•    داروهایی که پوشش روده را تحریک می کنند، مانند ایبوپروفن

کم خونی ناشی از کمبود ویتامین B12

ویتامین B12 برای تولید گلبول های قرمز ضروری است. اگر فردی به اندازه کافی B12 مصرف یا جذب نکند، ممکن است تعداد گلبول های قرمز او پایین باشد.

برخی از علائم عبارتند از:

•    مشکل در راه رفتن
•    سردرگمی و فراموشی
•    مشکلات بینایی
•    اسهال
•    گلوسیت که زبانی صاف و قرمز است

کم‌خونی آپلاستیک

کم خونی آپلاستیک یک اختلال نادر نارسایی مغز استخوان است که در آن مغز استخوان تولید سلول های خونی کافی (گلبول های قرمز، گلبول های سفید و پلاکت ها) را متوقف می کند. در نتیجه تخریب یا کمبود سلول های بنیادی خون ساز در مغز استخوان رخ می دهد، به ویژه زمانی که سیستم ایمنی بدن به سلول های بنیادی حمله می کند. با این حال، تعداد کمی از سلول های خونی که مغز استخوان می سازد طبیعی هستند. عفونت های ویروسی، پرتوهای یونیزان و قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی سمی یا داروها نیز می توانند منجر به کم خونی آپلاستیک شوند.
این وضعیت خونی نادر زمانی اتفاق می افتد که مغز استخوان نتواند به اندازه کافی گلبول های قرمز جدید تولید کند. اغلب در نتیجه یک بیماری خود ایمنی است که به سلول های بنیادی آسیب می رساند ایجاد می شود.

می تواند علائمی مانند موارد زیر ایجاد کند:

•    خستگی
•    عفونت های مکرر
•    بثورات پوستی
•    کبودی های مکرر

کم خونی همولیتیک

کم خونی همولیتیک زمانی رخ می دهد که گلبول های قرمز خون در جریان خون یا طحال شکسته شوند. کم خونی همولیتیک ممکن است به دلایل مکانیکی (نشتی دریچه های قلب یا آنوریسم)، عفونت ها، اختلالات خود ایمنی، یا ناهنجاری های مادرزادی در گلبول قرمز باشد. ناهنجاری های ارثی ممکن است بر هموگلوبین یا ساختار یا عملکرد گلبول قرمز تأثیر بگذارد. نمونه هایی از کم خونی های همولیتیک ارثی شامل برخی از انواع تالاسمی و سطوح پایین آنزیم ها مانند کمبود گلوکز-6 فسفات دهیدروژناز است. درمان به علت آن بستگی دارد.

این نوع کم خونی زمانی اتفاق می‌افتد که گلبول‌های قرمز سریع‌تر از آنچه بدن می‌تواند گلبول‌های قرمز تولید کند، از بین می‌رود. شرایط مختلفی مانند بیماری های خودایمنی، عفونت ها، مشکلات مغز استخوان و بیماری های ارثی مانند بیماری سلول داسی شکل و تالاسمی می تواند باعث این امر شود.

کم خونی همولیتیک می تواند علائمی ایجاد کند از جمله:

•    سرگیجه
•    ضعف
•    زردی
•    ادرار تیره
•    تب
•    درد شکم

کم خونی ناشی از بیماری های دیگر

 برخی از بیماری ها می توانند بر توانایی بدن در ساخت گلبول های قرمز تأثیر بگذارند. به عنوان مثال، برخی از بیماران مبتلا به بیماری کلیوی به کم خونی مبتلا می شوند زیرا کلیه ها به اندازه کافی هورمون اریتروپویتین برای ارسال سیگنال به مغز استخوان برای ساخت گلبول های قرمز جدید یا تعداد بیشتری تولید نمی کنند. شیمی درمانی که برای درمان سرطان های مختلف استفاده می شود، اغلب توانایی بدن در ساخت گلبول های قرمز جدید را مختل می کند و کم خونی اغلب از این درمان ناشی می شود.

علل کم خونی

بدن برای زنده ماندن به گلبول های قرمز نیاز دارد. گلبول های قرمز هموگلوبین را حمل می کنند، هموگلوبین پروتئین پیچیده ای که به مولکول های آهن می چسبد. این مولکول ها اکسیژن را از ریه ها به سایر قسمت های بدن حمل می کنند.
شرایط مختلف سلامتی می تواند منجر به سطوح پایین گلبول های قرمز و کم خونی شود.
انواع مختلفی از کم خونی وجود دارد و علت خاصی ندارد. در برخی از افراد، تشخیص اینکه چه چیزی باعث کاهش تعداد گلبول های قرمز می شود دشوار است.

سه علت اصلی کم خونی عبارتند از:

از دست دادن خون

کم خونی ناشی از فقر آهن رایج ترین نوع کم خونی است و از دست دادن خون اغلب علت آن است. از دست دادن خون می تواند منجر به کاهش سطح آهن در خون شود و باعث کم خونی شود.
هنگامی که بدن خون از دست می دهد، آب را از بافت های خارج از جریان خون می گیرد تا به پر نگه داشتن رگ های خونی کمک کند. این آب اضافی خون را رقیق می کند و تعداد گلبول های قرمز را کاهش می دهد.
از دست دادن خون می تواند حاد (کوتاه مدت) یا مزمن (دراز مدت) باشد.

برخی از علل از دست دادن خون حاد عبارتند از: جراحی، زایمان و تروما. با این حال، از دست دادن خون مزمن اغلب مسئول کم خونی است. از دست دادن خون مزمن ممکن است ناشی از شرایطی مانند زخم معده، اندومتریوز، سرطان یا نوع دیگری از تومور باشد.

سایر علل کم خونی ناشی از از دست دادن خون عبارتند از:

•    بیماری های گوارشی، مانند هموروئید، سرطان یا ورم معده
•    استفاده از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مانند آسپرین و ایبوپروفن
•    خونریزی شدید قاعدگی
•    کاهش یا اختلال در گلبول های قرمز

لوسمی

مغز استخوان بافت نرم و اسفنجی در مرکز استخوان ها است و نقش اساسی در ایجاد گلبول های قرمز دارد. مغز سلول های بنیادی تولید می کند که به گلبول های قرمز، گلبول های سفید و پلاکت ها تبدیل می شوند.
تعدادی از بیماری ها می توانند بر مغز استخوان تأثیر بگذارند. یکی از آنها لوسمی است، نوعی سرطان که باعث تولید گلبول های سفید بیش از حد و غیر طبیعی می شود. این امر تولید گلبول های قرمز را مختل می کند.
مشکلات مربوط به مغز استخوان نیز می تواند باعث کم خونی شود. به عنوان مثال، کم خونی آپلاستیک زمانی رخ می دهد که سلول های بنیادی کمی در مغز وجود داشته باشد یا اصلا وجود نداشته باشد.
در برخی موارد، کم خونی زمانی اتفاق می افتد که گلبول های قرمز به طور معمول رشد نکرده و بالغ نمی شوند.

تخریب گلبول های قرمز

RBC  ها معمولاً 120 روز طول عمر دارند. با این حال، بدن ممکن است آنها را قبل از تکمیل چرخه زندگی طبیعی خود در جریان خون از بین ببرد یا حذف کند.
کم خونی همولیتیک خودایمنی در اثر تخریب گلبول های قرمز ایجاد می شود. زمانی اتفاق می افتد که سیستم ایمنی گلبول های قرمز را با یک ماده خارجی اشتباه گرفته و به آنها حمله می کند.

تشخیص کم خونی

راه های مختلفی برای تشخیص کم خونی وجود دارد، اما رایج ترین روش شامل آزمایش خون به نام شمارش کامل خون (CBC) است. این تست تعدادی از اجزا را اندازه گیری می کند، از جمله:
سطح هماتوکریت، که شامل مقایسه حجم گلبول های قرمز با حجم کل خون است

سطح هموگلوبین
شمارش RBC
CBC می تواند نشانه ای از سلامت کلی یک فرد باشد. همچنین می تواند به پزشک در تصمیم گیری برای بررسی شرایط زمینه ای مانند لوسمی یا بیماری کلیوی کمک کند.
اگر سطوح RBC، هموگلوبین و هماتوکریت کمتر از حد معمول باشد، فرد احتمالاً نوعی کم خونی دارد.
با این حال، ممکن است سطوح یک فرد سالم از این محدوده خارج شود. نتایجCBC  قطعی نیست، اما یک نقطه شروع مفید برای پزشک برای تشخیص دقیق است.

درمان کم خونی

طیف وسیعی از درمان ها برای کم خونی وجود دارد. هدف هر کدام افزایش تعداد گلبول های قرمز فرد است که باعث افزایش میزان اکسیژن در خون می شود.
درمان کم خونی به نوع آن و میزان جدی بودن آن بستگی دارد. برای برخی از انواع کم‌خونی خفیف تا متوسط، ممکن است به مکمل‌های آهن، ویتامین‌ها یا داروهایی نیاز داشته باشید که باعث می‌شوند بدن شما گلبول‌های قرمز بیشتری تولید کند. برای جلوگیری از کم خونی در آینده، پزشک ممکن است تغییرات تغذیه سالم را نیز پیشنهاد دهد.
درمان مورد نیاز بستگی به نوع کم خونی فرد دارد. درمان اشکال رایج کم خونی شامل موارد زیر است:
کم خونی ناشی از فقر آهن: مکمل های آهن و تغییرات رژیم غذایی می تواند کمک کننده باشد و پزشک در صورت وجود علت خونریزی بیش از حد را شناسایی و برطرف می کند.
کم خونی ناشی از کمبود ویتامین: درمان ها می تواند شامل مکمل های غذایی و تزریق ویتامین B12 باشد.
تالاسمی: درمان‌ها شامل مکمل‌های اسید فولیک، کیلاسیون آهن و برای برخی افراد، انتقال خون و پیوند مغز استخوان است.
کم خونی ناشی از بیماری مزمن: پزشک بر مدیریت بیماری زمینه ای تمرکز می کند.
کم خونی آپلاستیک: درمان کم خونی آپلاستیک شامل تزریق خون یا پیوند مغز استخوان است.
کم خونی سلول داسی شکل: پزشکان این مشکل را با اکسیژن درمانی، داروهای مسکن و مایعات داخل وریدی درمان می کنند. آنها همچنین ممکن است آنتی بیوتیک ها، مکمل های اسید فولیک، تزریق خون و یک داروی سرطان به نام هیدروکسی اوره را تجویز کنند.
کم خونی همولیتیک: برنامه درمانی ممکن است شامل داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی، درمان عفونت ها و پلاسمافرزیس باشد که خون را فیلتر می کند.
رژیم غذایی
اگر کمبود های تغذیه ای عامل کم خونی باشد، مصرف بیشتر غذاهای غنی از آهن می تواند کمک کننده باشد.
برخی از غذاهایی که سرشار از آهن هستند عبارتند از:
•    غلات و نان غنی شده با آهن
•    سبزیجات برگ سبز مانند کلم پیچ، اسفناج و شاهی
•    حبوبات و لوبیا
•    برنج قهوه ای
•    گوشت های سفید یا قرمز
•    آجیل و دانه ها
•    ماهی
•    تخم مرغ
•    میوه های خشک، از جمله زردآلو، کشمش و آلو

آیا کم خونی قابل پیشگیری است؟

در حالی که بسیاری از انواع کم خونی قابل پیشگیری نیستند، خوردن غذاهای سالم می تواند به شما در جلوگیری از کم خونی ناشی از فقر آهن و ویتامین کمک کند. غذاهایی که باید در رژیم غذایی خود بگنجانید شامل غذاهایی با سطوح بالای آهن (گوشت گاو، سبزیجات با برگ سبز تیره، میوه های خشک و آجیل)، ویتامین B-12 (گوشت و لبنیات) و اسید فولیک (آب مرکبات، سبزیجات با برگ سبز تیره) است، حبوبات و غلات غنی شده یک مولتی ویتامین روزانه همچنین به جلوگیری از کم خونی های تغذیه ای کمک می کند. با این حال، افراد مسن نباید مکمل آهن را برای کم خونی فقر آهن مصرف کنند، مگر اینکه پزشک آنها دستور دهد.